Blisko sto lat obserwacji planet pozasłonecznych?

Widmo gwiazdy van MaanenaIstnienie planet pozasłonecznych było przewidywane przez starożytnych filozofów, takich jak Demokryt czy Epikur. Jednak na odkrycie pierwszej z nich przyszło nam czekać do 1992 roku (jednym z jej odkrywców był Polak – Aleksander Wolszczan). W kolejnych latach zaczęliśmy odkrywać coraz więcej takich obiektów: obecnie znamy ich kilka tysięcy i liczba ta systematycznie rośnie. Jednakże okazuje się, że być może pierwszą planetę krążącą wokół innej gwiazdy odkryto… w 1917 roku.

Nie, to nie jest literówka. Taką bowiem tezę postawił Jay Farihi z University College w Londynie (UCL), będąc z kolei zainspirowanym sugestią Benjamina Zuckermana z University of California w Los Angeles (UCLA). Ten ostatni zwrócił w zeszłym roku uwagę na to, że tzw. gwiazda van Maanena – odkryta w 1917 r. – mogła być reprezentantem obiektów nazywanych zanieczyszczonymi białymi karłami. Białe karły to niezwykle gęste późne stadia ewolucji gwiazd, które wciąż świecą, stygnąc. Od kilkunastu lat – dzięki rozwojowi technologii oraz technik obserwacyjnych – wiemy, że w atmosferach niektórych z nich są także cięższe pierwiastki, których zgodnie z modelem budowy białego karła nie powinniśmy tam dostrzec; wytłumaczeniem jest zanieczyszczenie tych atmosfer przez materię pochodzącą z innych bliskich obiektów, takie jak krążących w pobliżu tych gwiazd planet.

Farihi postanowił sprawdzić archiwalne fotografie widma gwiazdy van Maanena, które jej odkrywca wykonał w 1917 r.; w tym celu skontaktował się z Carnegie Institution for Science (CIS), który udostępnił odpowiednie nośniki ze swojego archiwum. Przeczucie okazało się trafne: cechy widma, uwiecznionego na szklanej płycie fotograficznej, wskazują, że rzeczywiście być może była to pierwsza obserwacja planety pozasłonecznej (lub jej pozostałości), tylko naukowcy nie potrafili jeszcze właściwie tego zinterpretować. To pokazuje, jak bardzo do przodu przez ostatnie stulecie poszła astronomia oraz sugeruje, ile jeszcze skarbów może kryć się w archiwach obserwatoriów i uniwersytetów.

Więcej na temat odkrycia można przeczytać na stronie CIS.