Pytania młodego astronoma cz. 2

Cieszy nas pozytywny odbiór pierwszej części naszego cyklu, zatem bez zbędnych wstępów odpowiadamy na trzy kolejne pytania, jakie często padają podczas pokazów w Planetarium EC1.
Jest już również dostępna część trzecia!

 

Wizja artystyczna planety pozasłonecznej Kepler 252-b

 

Czy istnieją planety poza Układem Słonecznym? Czy są podobne do Ziemi?
W chwili, kiedy piszę te słowa (a jest poranek, 2 listopada 2021 r.) mamy 4551 potwierdzonych planet pozasłonecznych. Wśród astronomów obowiązuje zasada, wedle której każdą z egzoplanet (bo tak powinniśmy je nazywać) należy potwierdzić dwiema metodami. Takich, które na to potwierdzenie czekają mamy kolejne 7875. Oznacza to, że nie tylko znamy planety, które krążą wokół innych gwiazd, ale znamy ich naprawdę sporo!

Nasza technologia nie pozwala nam póki co na dokładne zbadanie tych obiektów. Możemy jednak określić przybliżone rozmiary, skład atmosfery itp. Na tej podstawie spodziewamy się, że część z odkrytych planet może faktycznie być podobna do Ziemi. Przykładem niech będzie tu Kepler-452b. Odkryta w 2015 za pomocą teleskopu Keplera. Jej okres obiegu wokół gwiazdy nieznacznie przekracza ziemski rok, jest nieznacznie większa od Ziemi i znajduje się w tzw. ekosferze, a więc w odległości od gwiazdy, która pozwala na istnienie wody w stanie ciekłym.

Więcej na temat egzoplanet można dowiedzieć się podczas pokazu „Niezbadane Światy”, na który gorąco zapraszamy! Lektorem jest Wojciech Malajkat a na stronie znajdziecie m.in. trailer.

 

 

UY Scuti - jedna z największych znanych nam planet wraz z porównaniem wielkości do Słońca

 

Jaka jest największa gwiazda?
Co może wydać się zaskakujące, odpowiedzi na to pytanie jest kilka. Według potwierdzonych danych największą znaną gwiazdą jest UY Scuti. Znajdujący się w gwiazdozbiorze Tarczy czerwony nadolbrzym ma średnicę ok. 1.700-1.800 razy większą, niż nasze Słońce. Nie zobaczymy go jednak gołym okiem, gdyż znajduje się na tyle daleko, że dociera do nas bardzo niewiele światła.

Ostatnio opublikowane badania wskazują jednak, że gwiazda Stephenson 2-18 może mieć średnicę nawet 2.150 razy większa, niż Słońce! Znajdziemy ją wewnątrz gromady otwartej Stephenson, około 19.000 lat świetlnych od Ziemi. Gwiazdy takie czasem klasyfikowane są do nowej grupy, którą nazywamy czerwonymi hiperolbrzymami. Zwykle żyją (jak na gwiazdę) dość krótko, bo ledwie kilka milionów lat.

 

 

Planeta karłowata Pluton

 

Dlaczego Pluton nie jest planetą?
Od 1930 roku, kiedy go odkryto, aż do 24 sierpnia 2006 roku Pluton był klasyfikowany jako planeta. Międzynarodowa Unia Astronomiczna uznała jednak, że należy ten status zmienić. Pod koniec XX w. i na początku XXI w. odkryto kilka obiektów podobnych do niego kształtem i rozmiarem. Również okrążały one Słońce. Astronomowie musieli zatem zdecydować, czy „rozszerzyć” Układ Słoneczny o kolejne kilka planet, czy jednak odebrać ten szlachetny tytuł Plutonowi. Postanowiono stworzyć osobną klasę obiektów, które nazwano planetami karłowatymi. Póki co oficjalnie to miano nosi 5 obiektów. Są to Ceres, Haumea, Makemake, Eris i właśnie Pluton. Ponad 20 kolejnych obiektów czeka na klasyfikację i być może niektóre z nich niedługo wzbogaca tę listę.

Czym jednak różni się planeta od planety karłowatej? Podstawową różnicą jest siła jej grawitacji. Planeta musi mieć wystarczająco silne przyciąganie, aby oczyścić swoją orbitę i jej okolicę z innych obiektów. Nic nie stoi na przeszkodzi, aby „kosmiczne drobiazgi” towarzyszyły planecie karłowatej.

 

Mamy przygotowanych jeszcze sporo pytań, które pojawią się w kolejnych częściach tego cyklu. Jeśli jednak jakiś szczególny problem kosmiczny Cię trapi: napisz śmiało - zasugeruj nam temat, który powinniśmy poruszyć. Zachęcamy do przesyłania swoich propozycji na adres planetarium@ec1lodz.pl.

 

Witold Rozdół

 

Zapraszamy na spotkania twarzą w twarz! Na przykład na nasz pokaz na żywo "Gwiazdozbiory nocnego nieba", którego zawartość zmieniamy zgodnie z porami roku: